Cylchgronau Cymru

Chwiliwch trwy dros 450 o deitlau a 1.2 miliwn o dudalennau

Techneg Telyn Robert ap Huw WILLIAM TAYLOR Yr ydym yn cyfeiliorni os tybiwn ei bod yn ddigon trawsgrifio nodau llawysgrif Robert ap Huw yn unig. Nid chwarae dilyniant o nodau ar offeryn o'n dewis yn unig yw cerddoriaeth. Pe na bai chwarae'r gerddoriaeth yn y llawysgrif yn ddim byd mwy na chynhyrchu nodau, yna llawn cystal fyddai inni fodloni ar wrando ar robotiaid yn adrodd barddoniaeth. Fel yr iaith lafar, mae cerdd- oriaeth yn ymwneud â phatrymau sain wedi eu cyflwyno mewn grwpiau gwrthgyferbyniol, wedi eu llunio mewn cymalau sy'n atyniadol i'r glust. Yn y byd clasurol a thrwy'r Oesoedd Canol, ceid techneg ar gyfer llefaru'n gywir, sef rhethreg. Fel disgyblaeth a draddodid yn helaeth yr oedd ganddi ei geirfa o droadau neu 'liwiau' geiriau, gan gynnwys ailadrodd, dad-ddweud a mwyseirio, a ddefnyddid yn effeithiol iawn gan ei hymarferwyr. Yn yr un modd, rhaid inni dderbyn fod cerddoriaeth hefyd fel modd arall o gyfath- rebu, yn dibynnu ar draddodi celfydd sy'n ffordd o argyhoeddi'r gwrandawr. Mae'r gerddoriaeth yn llawysgrif Robert ap Huw mor gain a chynnil â barddoniaeth. Rhaid inni gymryd amser i ddysgu'r dechneg a rydd inni'n glir ar dudalen 35 ei lawysgrif fel y gallem, wrth berfformio ei gerddoriaeth, berswadio ein cynulleidfaoedd modern i glywed byd-sain a oedd yn perthyn i Gymru'r Oesoedd Canol, yn gwbl wahanol i ddim byd a'i dilynodd. Mae tudalen 35 a atgynhyrchir yma fel Ffigur 1 (t. 90), yn rhoi thesawrws o fformiwlâu cerddorol, a elwir yn 'gogwyddor i ddysgu y prikiad', sy'n cynnwys gwahanol ffyrdd o daro'r un nodyn, ffyrdd o symud rhwng nodau cyfagos a ffyrdd o chwarae nodau o wahanol gyfyngau. Mae techneg y delyn bedal fodern yn ymwneud yn bennaf â chynhyrchu sain cyfoethog, soniarus trwy blycio'r tannau coludd â chnawd blaenau'r bysedd. Mewn cyferbyniad, mae Robert ap Huw yn rhoi inni saith ffordd wahanol o chwarae nodyn uni- gol. Rhydd inni dechneg ewin i'w pherfformio ar delyn Gymreig ei