Cylchgronau Cymru

sedd Brotestanaidd i'r ffaith mai gorsedd Gymreig oedd hi yn eu golwg hwy, ac i'r ffaith arall iddynt ddilyn eu harweinwyr fel defaid yn y cyfnod hwnnw — a'r arweinwyr hynny yn eu tro yn meddwl byth a hefyd am eu lles bydol eu hunain, faint b/nnag o gyd- ymdeimlad cudd a oedd ganddynt â'r hen grefydd. Mater o farn bersonol efallai yw'r pethau hyn a'u tebyg, a rhydd i bawb ei farn ei hun. Eithr nid mater o farn o gwbl ond o gywirdeb ffeithiau yw'r gwallau sy'n rhy niferus drwy gydol y llyfr: 'whe,' yn lle 'who', 36); 'were' ('was,' 38); 'Mawddach' (Mawddwy,' 39); 'Clenneney' ('Clennenau,' 57, 68n, 94, 108, 120); 'Bridgenorth' (Bridgnorth,' 63); 'Thel- well' ('Thelwall,' 86); 'Appendix E' (Ap- pendix D,' 86n); 'fly' (flee,' 123); 'Stack- pool' ('Stackpole,' 170); 'Llewelyn ap Ior- werth' ('Llewelyn ab Iorwerth,' 24; a 'notor- ous' yn ddiau am 'famous,' t. 23. A phaham y sonnir mor fynych B ^sdiusja^ojmn-pjoi, yw'r 'lord marchers'? Onid gwell a chywirach yw'r hen arfer o ddefnyddio 'marcher lords' (neu STORIAU. CHWEDLAU'R MEINI, gan Meuryn. Gwasg Gee, 1946. Tt. 3-11. Pris 3/6. Pan na wêl awdur yn dda roddi rhagym- adrodd i lyfr ni ellir ei feirniadu ond o saf- bwynt y cynnwys ei hunan neu wrth ei gym- haru â gweithiau tebyg. Yr unig awgrym o fwriad yr awdur ydyw is-deitl y llyfr, sef "Gwib i Fro'r Cysgodion." Y mae'r fraw- ddeg hon yn codi gobeithion dyn. Fe ddis- gwyl ymgais i geulo'i waed Cymreig neu i ferwino'i gnawd. Darllenais y chwedlau y tro cyntaf mewn ysbryd o fawr ddisgwyl. Cof gennyf ddarllen lawer blwyddyn yn ôl chwedl- au rhamantus a chynhyrfus Marie Trevelyan- "From Snowdon to the Sea." Nid teg fai cofio am ystorïau brawychus Edgar Allan Poe neu hanes yr erchylltod hwnnw a eilw Mau- passant yn "Le Horla." Eto ni allwn lai na chadw mewn cof ddisgleirdeb "Ghost Stories of an Antiquary" gan y Dr. M. R. James neu chwedl yr Athro A. L. Rowse am ystrywiau dychrynllyd rhyw*hen Faen Hir yng ngwlad Cernyw. Y maent yn enghreifftiau gwych o'r ias-çhwedl (os caniateir y gair hwn am "thril- 'lords marcher') a 'marcher lordships'? Gwell hefyd fuasai dywedyd i siroedd Caer- fyrddin ac Aberteifi gael eu had-drefnu yn hytrach na'u trefnu yn 1284 (t. 29n), a'r Dr. T. Gwynn Jones, nid yr Athro Gwyn Jones, a ddyfynnir ar d. 44. Doniol hefyd yw dar- llen am ryw Red Castle yn y Gogledd, ar dd. 107 a 115. Onid castell Rhuthun oedd hwn? Dyna a awgrymir ar d. 116, a'r hen enw Cym- raeg arno oedd Y Castell Coch yng Ngwern- for-y wern yn ymestyn o Gaerfallen i Ffyn- nogion; ceir Wern Fechan (o'i chyferbynu â Gwern Fawr) hyd heddiw yn enw ar un ran o'r dref. Brychau bychain yw'r rhain y gellir eu cywiro yn yr ail argraffiad. Gobeithio y bydd galw mawr am y gyfrol hon, ac y caiff yr Han- esydd a gollwyd yn y Prifathro yn ystod y blynyddoedd diwethaf hyn atgyfodiad gwell cyn bo hir a chyfle i gyflawni bwriad dyddiau Bangor gynt. Caerdydd. (Rhuthun gynt). A. H. WILLIAMS. ler") hynafiaethol. Cydiais yn y llyfr. Trö- wyd wic y lamp i lawr, melltithiwyd y dyllu- anod a hwtiai'n ddibaid yng nghoed y dyffryn ac ymbaratoais ar gyfer y goriwaered i Fro'r Cysgodion. Ond ofer fu'r cwbl. Ni ddaeth yr iasau i gerdded hyd fy nghorff a chysgais yn dawel a di-hunllef. Cystal dweud ar un- waith nad rhaid i rieni bryderu am gadw'r llyfr o gyrraedd eu plant. Y gwir yw nad ias-chwedlau fel y cyfryw mohonynt ond ys- tori'au byrion â chyfrodwaith amrywiol o ddéfnydd 1ledrithiog yn gydwe ynddynt. O sylweddoli hyn cefais, o'u hail-ddarllen, gryn flas ar y portreadau o gynfyd pell lIe y gwelir y meini fel meistri a gweision y ddynoliaeth. Syniad amheuthun oedd i'r awdur bori ym meysydd ein hanes boreol am ysbrydoliaeth i greu'r math arbennig hwn o lenyddiaeth. Cynnwys y llyfr saith o chwedlau. Ym mhob un ohonynt un ai fe wneir y maen yn ganol- bwynt neu ynteu defnyddir y maen fel achlys- ur i adrodd stori am helyntion ein cyn-dadau,